Pleivs e caplanias

La pleiv da Trun

Il sanctuari da Grepault, el liug dalla veglia culegna prehistorica, ei staus igl emprem dacasa dalla pleiv da Trun (6 ni 7avel tschentaner). El testament da Tello (anno 765) vegn ei menziunau che la pleiv da Trun hagi in prer e la cuort claustrala hagi in vast posses a Trun. La pleiv da Trun (cun Sumvitg) era el 7/8avel tschentaner la pleiv il pli sisum la val. La brev da perdun papala per la baselgia da s. Martin ch’ei signada da papa Clemens VI datescha digl onn 1345. Schegie buc incorporada, ei la pleiv da Trun stada sur decennis ora ina pleiv collatura dalla claustra da Mustér. Quei vul dir: igl avat veva il dretg da presentar in canditat da spiritual per il post da plevon per Trun, la pleiv elegeva quel ed igl uestg aprobava l’elecziun.

La pleiv da Schlans

Igl onn 998 declara Papa Gregori V. ch´el prendi la claustra da Faveras (Pfäfers) sut sia protecziun. Cun quella caschun numna el era la baselgia da Selaune. La claustra da Faveras possedeva pia la baselgia da Schlans cun sias dieschmas e la pastoraziun. Denton eis ei buca segir, sche Schlans era lu gia ina atgna pleiv. 1184 confirmescha Papa Luzius III. che las capluttas da s. Sievi a Breil e s. Gieri a Schlans audien tier la pleiv da Breil ed appartegnien alla clausta da Mustér. Tschiens e tschiens onns surveschan ils caplons da Breil era per Schlans. Battens e sepulturas han adina giu liug a Breil. Ils 5 da zercladur 1518 ei la baselgia vegnida separada da Breil. Igl onn 1643 vegn la baselgia da Schlans denton declara sco „ecclesia parochialis“, pia ina declaronza formala sco baselgia parochiala.

Las caplanias

Gia anno 1643 veva igl uestg constatau che la baselgia da Trun seigi bia memia pintga per la gronda pleiv. Aschia ei vegniu fundau ils 11 da schaner 1631 ina caplania a Trun e 1487 resp. 1509 ina caplania per Zignau. Il caplon veva buca mo da scargar il plevon en fatgs ecclesiastics mobein era la funcziun da scolast e quei buca mo per dar ductrina, mobein en general.

Il benefici da Nossadunna dalla Glisch

Il pign uclaun d’Acladira havess buca duvrau in agen caplon ni beneficiat mo per sesez. La vera raschun che la pleiv da Trun ha ils 6 da mars 1678 supplichau igl uestg dad installar in spiritual eran ils pelegrins da Nossadunna che arrivavan dalunsch e damaneivel. Tablas votivas (ex voto) raquentan da fideivels dil Surmir, da Val s. Pieder, Churwalden, Mels, Glaruna ed era dil principadi da Lichtenstein. Las obligaziuns dil beneficiat da Nossadunna dalla Glisch ein enumeradas en il document d’anno 1696. Naven dall’entschatta da quest tschentaner ei il post dil beneficiat buca occupaus pli. La pastoraziun dils pelegrins succeda entras igl uffeci parochial da Trun.

La pleiv dad oz

Las pleivs Trun e Schlans e la caplania Zignau (la spiritualia) ein tenor il dretg ecclesiastic autonomas, denton han ellas gia duront biars onns ina stretga collaboraziun. Dapi decennis han las instituziuns dil dretg public era giu in plevon communabel. Igl onn 2013 han tuttas treis instituziuns dil dretg public decidiu d‘eleger mo ina suprastonza communabla, la qualla meina tuttas fatschentas ed empeila las radunonzas generalas. Ils quens da menaschi vegnan menai vinavon separadamein per mintga pleiv e la caplania.

Ils 26 d’october 2014 ha il parlament dalla Baselgia catolica cantunala dil Grischuna approbau ina nova lescha da finanziaziun. La nova lescha acceptada mida dil sistem da cuvierer il deficit tier in sistem da contribuziuns finanzialas ed ei construida sin treis petgas. Quella midada ha giu grondas consequenzas finanzialas per la pleiv da Schlans e la caplania da Zignau. Cunquei che la lescha dalla Baselgia catolica cantunala scriva avon in cert diember da commembras e commembers per mintga instituziun per aschia saver vegnir risguardada per obtener sunvenziuns, adempleschan Schlans e Zignau buca pli il criteri per retscheiver subvenziuns dalla Baselgia catolica cantunala. Aschia han ils suverans dils cumins-baselgia (temporalia) en ina radunonza dils 25 da november 2015 funsiunau ils cumins-baselgia (dretg statal) en la pleiv catolica romana s. Martin, Trun e dau al niev cumin-baselgia novas structuras. Il cumin-baselgia actual (pleiv catolica romana s. Martin Trun) cumpeglia igl intschess dall’entira vischnaunca politica da Trun.
Tenor il dretg ecclesiatic (spiritualia) restan las pleivs da Trun e Schlans e la caplania da Zignau vinavon autonomas, fusiunau han ils cumins-baselgia tenor il dretg statal.