Baselgia Nossadunna dalla Glisch

Ils sanctuaris d’avon 1683

Oriundamein veva la fracziun da Caltgadira in caplut dedicaus a s. Bistgaun che sesanflava si datier dallas casas. Cura ch’il temps era madirs per baghegiar in niev sanctuari, han ins midau liug ed era eligiu Nossadunna sco nova patruna. Quei emprem sanctuari marian a Caltgadira, consecraus anno 1672, exista aunc oz. El corrispunda al chor principal cun gl’altar da Nossadunna ed al secund chor culla nav cuorta.

Il liug da pelegrinadi

Cura che l’atgna forza semuossa sco memia fleivla sevolvan biars pelegrins cun lur supplicas tier Nossadunna, urond plein fidonza tier Maria, l’intercessura buntadeivla. Sillas tablas votivas san ins leger che carstgauns seigien vegni spindrai dalla mort ni medegai da nauschas malsognas ni vegni protegi da malauras. La collecziun da tablas votivas, che tonschan da 1666 tochen viaden el temps modern, ei ina dallas pli rehas rimnadas da quella sort en Svizra.

La baselgia hodierna

Paucs onns suenter la consecraziun dall’emprema caplutta da Nossadunna vegn ei gia priu a mauns l’engrondida dil baghetg. Anno 1681 entscheivan las lavurs ed ils 23 da zercladur 1683 vegn la baselgia consecrada. Da quei temps veva ella gia las dimensiuns actualas. Ord la caplutta ha ei dau ina baselgia. La nav nova ha pli che dublegiau la surfatscha dalla caplutta veglia e lezza ei daventada il chor dubel digl edifeci niev. Per quei motiv ei igl altar principal ualti lunsch naven dalla nav e para plitost pigns en relaziun culla grondezia digl entir baghetg.

Enteifer l’engrondaziun dils onns 1681-1683 han ins era tschentau quater altars novs: in da mintga maun digl altar grond, sisum el chor, e mintgamai in da mintga maun ella nav. Il clutger imposant ed il teschamber derivan carteivel era da quei temps, la casa pervenda ei da 1685.

Tgi che passa sur la sava dalla baselgia barocca sa buca far cunmeins che drizzar sia egliada sil fresco monumental, il maletg sigl artg dil chor che representa il til glorius dalla Regina dil tschiel e da sia suita. Sut ina scenaria celestiala, populada da Diu Bab e dallas roschadas dils aunghels sesa Maria cugl affon Jesus en bratsch en ina carrotscha splenduronta. Siu carr vegn tratgs d’ina processiun da sogns, tuts derivonts digl uorden benedictin e mess si en retscha tenor lur stan ed impurtonza, davontier s. Benedetg, il fundatur dalla communitad. Mal va ei culs heretics e schismatics: els vegnan smardigliai dallas rodas doradas ni ch’ ei ston trottar suenter alla carrotscha sco perschuniers.

Igl altar principal (1750)

Vid gl’altar principal dall’ emprema caplutta (1672) paradava il maletg dalla Visitaziun da Maria e buc ina statua sco oz. Ina veglia tabla votiva digl onn 1677 confirma quei. La „Visitaziun da Maria“ sesanfla uss ella caplutta laterala ed ei l’ovra d’in artist nunenconuschent. In ex voto digl onn 1690 muossa ch’in vut vestgiu da Nossadunna veva remplazzau il maletg dalla Visitaziun.

Anno 1894 han ins brattau la statua vestgida cun in niev vut da lenn che ha lu sez stuiu far plaz pli tard ad ina statua vestgida, provegnenta dil Tirol. Las finiastras da mintga maun dallas petgas strubegiadas, postadas da mintga vart da Nossadunna, ein integradas a moda virtuosa el baghetg digl altar. Il tetgom digl altar ei interruts e corunaus dalla columba dil sogn Spért, sin funs d’ina orva rodunda. Igl arviul ei ornaus surabundontamein cun stuccaturas. In motiv iconografic fetg rar ei d’anflar vid igl arviul: en in vischi semischeida il latg che cula ord in sein da Nossadunna cul saung ord la costa da Cristus.

Ils altars laterals

Gest davon igl altar principal sesanflan dus altars laterals en fuorma d’ediculas ch’ensiaran mintgamai in maletg. Encunter munt ei quei la sontga Famiglia cun s. Bistgaun, da l’autra vart la buobetta Maria cun ses geniturs, s. Giuachin e s. Onna. Maria semuossa era vid ils altars dalla nav, gest sut il maletg triumfal: da maun seniester en cumpignia dils sogns Placi e Sigisbert, da maun dretg cugl affon Jesus ensemen cun s. Culastia. Ordvart ruffinada ei la transiziun denter ils altars ed il fresco monumental sisuren: ils pulpi umbrivals cotschens, ch’ein mo in’illusiun picturala, fan la punt denter igl altar treidimensiunal e las duas dimensiuns dalla pictura. – Igl altar dil pievel, il pli giuven da tuts, fatgs orda marmel blau, en fuorma d’in „M“ (= Maria), ei in accent modern en quei univers baroc (Damian M. Widmer, 1990).

Ils arviuls (1687-1690).

Ils 15 maletgs vid ils arviuls dalla baselgia muossan scenas ord la veta da Nossadunna, entschevend cun la naschientscha, la presentaziun, il spusalezi, l’annunziaziun e visitaziun, la naschientscha da Jesus e.a.v. entochen la mort, l’assumpziun ed encorunaziun en tschiel. Remarcabla ei l’expressivitad naturalistica dil crucifix (fin dil 16avel tschentaner) che muossa a moda commoventa las dolurs dil crucifigau.

Patrocini: Num da Maria (12 da settember)
Construcziun: 1681-1683
Consecraziun: 23 da zercladur 1683
Davosa renovaziun: 1989-1991

La baselgia ei aviarta duront il di.

Cheu dapli informaziuns dil project da renovaziun externa dalla baselgia 2022 link.